جراح مغز و اعصاب پزشکی است که عارضه‌های مرتبط با مغز، ستون فقرات و دیگر بخش‌های سیستم عصبی را تشخیص می‌دهد و درمان می‌کند. تفاوت جراح مغز و اعصاب با متخصص مغز و اعصاب یا نورولوژیست در این است که جراحان مغز و اعصاب دوره‌های آموزش تخصصی دیده‌اند و صلاحیت انجام درمان‌های جراحی را هم دارند، حال آن‌که متخصص مغز و اعصاب بر دیگر روش‌های درمان متمرکز است.
جراح مغز و اعصاب در زمینه تشخیص و درمان اختلال‌های مغز، ستون فقرات، نخاع، عصب‌ها و ناراحتی‌های عروق درون ستون فقرات و درون‌جمجمه‌ای آموزش می‌بیند.
برای دریافت نوبت و مشاوره با جراح مغز و اعصاب در مجتمع درمانگاهی خیریه ولی عصر با شماره های 02155933481 و 02155933484 تماس حاصل فرمایید.
آموزش جراحان مغز و اعصاب
آموزش و تعالیمی که جراحان مغز و اعصاب می‌بینند، بسیار گسترده و دشوار است و شامل موارد زیر می‌شود:
- چهار سال آموزش پیش‌پزشکی در کالج یا دانشگاه؛
- چهار سال آموزش در دانشکده پزشکی برای اخذ مدرک D. یا D.O.؛
- یک سال دوره انترنی در جراحی عمومی؛
- پنج تا هفت سال دوره رزیدنتی جراحی مغز و اعصاب؛
- برخی جراحان مغز و اعصاب دوره فلوشیپ را نیز پس از دوره رزیدنتی می‌گذرانند تا در گرایش خاصی تخصص بگیرند و
- آموزش مستمر از طریق نشست‌های سالانه، کنفرانس‌ها، پژوهش‌ها و نشریات علمی برای آگاه شدن از پیشرفت‌های به دست آمده در حوزه پیچیده جراحی مغز و اعصاب.
فوق‌تخصص‌ها
چون عملکرد مغز و سیستم عصبی بسیار گسترده و متنوع است، جراحان مغز و اعصاب عموماً در حوزه خاصی فوق‌تخصص می‌گیرند تا دامنه فعالیتشان را به گروه‌های جمعیتی خاص یا بخش‌های معینی از سیستم عصبی محدود کنند.
گرایش‌های فرعی و فوق‌تخصص‌های جراحی مغز و اعصاب عبارت است از:
- جراحی آندوسکوپی جمجمه؛
- جراحی فانکشنال مغز و اعصاب: این نوع جراحی برای درمان اختلال‌های حرکتی انجام می‌شود؛
- نورو ـ آنکولوژی: این شاخه مرتبط با سرطان و تورموهای مغزی است؛
- جراحی عروق مغز؛
- جراحی مغز و اعصاب اطفال؛
- جراحی اعصاب پیرامونی؛
- نوروسرجری قاعده جمجمه: این نوع جراحی برای درمان زائده‌های خوش‌خیم یا سرطانی ایجادشده زیر جمجمه و بالای ستون فقرات انجام می‌شود؛
- نوروسرجری ستون فقرات و
- نوروسرجری استریواستاتیک.
جراح مغز و اعصاب چه کاری انجام می‌دهد؟
بسیاری به اشتباه فکر می‌کنند که جراحان مغز و اعصاب تمام وقتشان را به جراحی می‌گذرانند، اما این گروه از متخصصین مسئولیت‌های بسیار دیگری هم دارند. به سختی می‌توان پیش‌بینی کرد که در جلسه معاینه توسط جراح مغز و اعصاب دقیقاً چه اتفاقاتی رخ خواهد داد.
جراح مغز و اعصاب در مقام یکی از مجرب‌ترین و آموزش‌دیده‌ترین متخصصان علم پزشکی زمان قابل‌توجهی را به مشورت دادن به پزشکان دیگر درباره بیماران مختلف اختصاص می‌دهد. همچنین جراح مغز و اعصاب لیست بیماران خود را دارد که برای درمان هر کدام باید با چالش‌های خاصی دست و پنجه نرم کند. هرچند تمام موارد به جراحی نیاز ندارد، درمان بسیاری از بیمارانی که به جراح مغز و اعصاب مراجعه می‌کنند، مستلزم انجام جراحی است.
تخصص رویه‌ای
جراحی مغز و اعصاب به تخصص فنی بسیار پیشرفته و سطح بالا، چابک‌دستی فوق‌العاده و مهارت‌های بی‌نظیر کار با دست نیاز دارد. ابزار مورد استفاده در جراحی مغز و اعصاب بسیار متنوع است و بسیاری از آنها مانند ایمپلنت‌های مغزی و میکروسرجری متکی به فناوری‌های پیشرفته است.
بهره‌گیری از ابزارهای گوناگون رادیولوژی برای تشخیص و درمان اختلال‌های عصبی نقشی کلیدی در موفقیت جراحی‌های مغز و اعصاب دارد. پرکاربردترین ابزارهای مورد استفاده در جراحی مغز و اعصاب عبارت است از:
- سی تی اسکن (CT): در این تکنیک از اشعه ایکس و رایانه برای تهیه «اسلایس‌های» سه‌بعدی از مغز و نخاع استفاده می‌شود؛
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): در این روش امواج رادیویی و میدان مغناطیسی برای تهیه تصاویری بسیار دقیق، به ویژه از بافت‌های نرم به کار برده می‌شود؛
- توموگرافی گسیل پوزیترون (PET): در این روش از ردیاب رادیواکتیو برای ارزیابی عملکرد متابولیک سیستم عصبی استفاده می‌شود و
- مگنتوانسفالوگرافی (MEG): این تکنیک نگاشت مغزی را از طریق ثبت کردن سیگنال‌های عصبی با استفاده از گیرنده‌های مغناطیسی انجام می‌دهد.
جراحان مغز و اعصاب با استفاده از ابزارهای تصویربرداری فوق می‌توانند جراحی باز متعارف و عمل‌های بسته و کم‌تهاجمی را انجام بدهند.
جراحی باز متعارف
جراح مغز و اعصاب برای انجام دادن جراحی باز متعارف باید جمجمه را باز کند. جراحی باز عموماً در موارد اورژانسی برای درمان آسیب‌های حاد انجام می‌شود. در این تکنیک که به کرانیوتومی یا جمجمه‌بُری موسوم است، جراح مغز و اعصاب بخشی از استخوان (فلپ استخوانی) را با ابزار خاص برمی‌دارد و آن را پس از تمام شدن جراحی مغز در جای خود می‌گذارد.
جراحی آندوسکوپی
جراحی آندوسکوپی مستلزم آن است که جراح مغز و اعصاب جمجمه را با درل سوراخ کند تا بتواند وسیله لوله‌مانندی به نام آندوسکوپ را از راه این سوراخ وارد جمجمه کند، آندوسکوپ تصاویر ویدئویی را از اعماق مغز روی صفحه نمایشگر منتقل می‌کند. جراح سوراخ‌های دیگری را روی جمجمه ایجاد می‌کند و ابزار جراحی را با توجه به تصاویر از راه این سوراخ‌ها برای درمان تومور، هیدروسفالی (آب آوردن مغز)، نشت مایع مغزی ـ نخاعی، خونریزی درون جمجمه و … وارد جمجمه می‌کند.
میکروسرجری
میکروسرجری غالباً برای پاک کردن پلاک از شریان کاروتید تغذیه‌کننده مغز (اندارترکتومی کاروتید) و همچنین درمان آنوریسم‌ها، جایگزینی دیسک‌های برجسته ستون فقرات (میکرودیسککتومی) یا رفع فشار از روی مهره‌های ستون فقرات (لامینکتومی) کاربرد دارد.
جراح مغز و اعصاب به دو روش می‌تواند این عمل را انجام دهد: جراح می‌تواند از میکروسکوپ اتاق عمل استفاده کند و تصاویر را روی نمایشگر ببیند یا از لوپ بزرگ‌نمایی‌کننده پرتوان برای بهتر انجام دادن جراحی کمک بگیرد.
رادیوسرجری استریوتاکتیک
جراح مغز و اعصاب تومورهای مغزی و ناهنجاری‌های دیگر را در رادیوسرجری استریوتاکتیک با دقت با پرتوهای اشعه هدف می‌گیرد. استریوتاکتیک رادیوسرجری غالباً در کنار پرتودرمانی برای درمان تومورها یا AVM (ناهنجاری‌های شریانی وریدی) انجام می‌شود.
جراحی اندوواسکولار
جراح ابزار جراحی را از طریق منفذی که در سرخرگ رانی ایجاد کرده است، به مغز می‌رساند. جراحی اندوواسکولار برای درمان اختلال‌های مغزی ناشی از وجود مشکل در عروق مغز، مانند سکته مغزی، AVM، آنوریسم و تومور مغز، کاربرد دارد.
مسیر گردش خون پیش از جراحی اندوواسکولار با استفاده از سی تی اسکن، MRI یا آنژیوگرافی با وضوح بالا بررسی می‌شود. جراح این عمل را تحت هدایت تصاویر رادیوگرافی هم‌زمان انجام می‌دهد.
نوروسرجری ستون فقرات
نوروسرجری ستون فقرات بخش‌های گردنی، صدری (میانی) و کمری (تحتانی) ستون فقرات را پوشش می‌دهد. این نوع جراحی برای رفع فشاری که به دلیل آسیب‌دیدگی، آرتریت دیسک‌های ستون فقرات یا اسپوندیلوز به نخاع وارد می‌شود، کاربرد دارد ـ تشکیل شدن خارهای استخوانی و تخریب دیسک از ویژگی‌های اصلی اسپوندیلوز محسوب می‌شود.
جراح مغز و اعصاب از درل برقی و تجهیزات خاص برای رفع فشار استفاده می‌کند و دیسک برجسته را با وسیله‌ای به نام رانژور بیرون می‌کشد ـ رانژور وسیله قیچی‌مانندی است که برای درآوردن استخوان به کار برده می‌شود. عمل فیوژن یا خشک کردن مهره‌های ستون فقرات نیز ممکن است به صورت جراحی باز یا لاپاراسکوپی (بسته یا سوراخ کلید) انجام شود.
دلایل مراجعه به جراح مغز و اعصاب
دلایل بسیاری برای مراجعه به جراح مغز و اعصاب وجود دارد که در ادامه با متداول‌ترین آنها آشنا می‌شوید.
مننژیت
به عفونت جدی بخش بیرونی مغز یا نخاع مننژیت می‌گویند. علائم مننژیت مشابه تب است، اما بیشتر طول می‌کشد و شدیدتر است. نوع عمل جراحی که برای درمان مننژیت انجام می‌شود به ویروسی یا باکتریایی بودن عفونت بستگی دارد.
فتق دیسک‌های بین‌مهره‌ای ستون فقرات
دیسک‌های بین‌مهره‌ای لایه‌های محافظی هستند که بین مهره‌ها قرار دارند و با جلوگیری از ساییده شدن استخوان‌ها روی هم مانع بروز درد می‌شوند. فتق دیسک زمانی ایجاد می‌شود که ماده داخل دیسک متورم شود و به غشای بیرونی دیسک فشار بیاورد. در صورت پاره یا تخت و متلاشی شدن دیسک درد شدیدی شروع می‌شود. اکثر جراحی‌هایی که برای درمان فتق دیسک انجام می‌شود، نسبتاً سریع است و می‌توان آن را در یک روز به پایان رساند.
بیماری پارکینسون
پارکینسون بر بخشی از مغز اثر می‌گذارد که حرکات را کنترل می‌کند. پارکینسون با رعشه، مشکلات تعادلی و عوارض دیگر همراه است. اکثر بیماران مبتلا به پارکینسون با دارو درمان می‌شوند، اما بعضی موارد پارکینسون پیچیده‌تر است. اگر پارکینسون کیفیت زندگی بیمار را شدیداً تحت‌الشعاع قرار داده باشد، جراح مغز و اعصاب الکترودی را برای تحریک کردن مغز و رفع علائم جای‌گذاری می‌کند.
صرع
صرع نوعی اختلال در سیستم عصبی مرکزی است که باعث تشنج کردن بیمار می‌شود. جراحان مغز و اعصاب عمل‌های جراحی مختلفی را برای درمان صرع انجام می‌دهند که یکی از متداول‌ترین آنها جراحی ابلیشن (برداشتن مواد با لیزر) است، جراح ضایعه‌های معینی را که در مغز وجود دارد و باعث تشنج کردن بیمار می‌شود، در جراحی ابلیشن با لیزر برمی‌دارد.
تفاوت بین متخصص و جراح مغز و اعصاب
دو تخصص متخصص مغز و اعصاب و جراح مغز و اعصاب غالباً به‌جای هم به کار برده می‌شود، اگرچه این دو تخصص ارتباط تنگاتنگی با هم دارند، اما تفاوت‌هایی نیز با هم دارند که لازم است از آنها آگاهی داشته باشید:
- متخصص مغز و اعصاب: نورولوژیست پزشکی است که به ارزیابی، تشخیص، درمان و مدیریت اختلال‌های مغز و سیستم عصبی می‌پردازد. متخصص مغز و اعصاب جراحی انجام نمی‌دهد. اگر به اختلالی عصبی مبتلا باشید که به مدیریت و مراقبت منظم نیاز داشته باشد، باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
- جراح مغز و اعصاب: جراح مغز و اعصاب نیز مانند نورولوژیست ارزیابی، تشخیص و درمان اختلال‌های مغز و سیستم عصبی را انجام می‌دهد؛ بااین تفاوت که جراح برخلاف نورولوژیست علاوه بر درمان‌های غیرجراحی صلاحیت انجام درمان‌های جراحی را نیز دارد.
بنابراین اگر دچار آسیب‌دیدگی یا عارضه‌ای هستید که بر مغز و سیستم عصبی اثر گذاشته است، بهتر است ابتدا برای ارزیابی و تشخیص به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. اگر متخصص تشخیص بدهد که مشکلتان نیاز به جراحی دارد، آن‌گاه باید برای مشاوره و احتمالاً درمان جراحی از جراح مغز و اعصاب وقت بگیرید
کلینیک تخصصی جراحی اعصاب در شهر ری
- درمان و کنترل انواع کمردردها
- درمان و کنترل فتق دیسک بین مهره ای
- درمان و کنترل تنگی مجرای نخاعی و گردنی
- درمان و کنترل وجود آب در مغز
- درمان و کنترل خونریزی های درون مغزی
- درمان و کنترل عفونت های سیستم عصبی
توسط جراحان ورزیده مغز و اعصاب و فلوشیب جراحی عروق: دکتر نمازی شنبه ها صبح
