آزمایش ادرار آزمایشی است که می‌تواند جنبه‌های مختلفی از سلامت شما را با استفاده از یک نمونه ادرار بررسی کند. پزشک معمولاً از آزمایش ادرار برای بررسی عارضه‌های خاص و تشخیص عفونت‌های ادراری استفاده می‌کند.
آزمايشگاه درمانگاه خيريه ولي عصر (عج) شهرري با استعانت از خداوند متعال و همراهي وهمدلي و نيت خيرمردم عزيزمنطقه و با بهره گيري از کادری مجرب و متخصص ودستگاه‌هاي مدرن و تكنولوژي روز دنيا و همچنين بهره گيري از پرسنل كارشناس و باتجربه همت خودرا برآن نهاده كه به عنوان يك مركز تخصصي آزمايشگاه تشخيص طبي كليه نيازهاي مردم عزيز منطقه را برطرف نموده و از مراجعه آنان به مراكز دوردست جهت انجام آزمايشات جلوگيري بعمل آورد. برای رزرو نوبت خود در درمانگاه خیریه ولی عصر (عج) با شماره 55933481 و 55933484 تماس حاصل فرمایید.
فهرست مطالب
آزمایش ادرار چیست؟
آزمایش ادرار آزمایشی است که در طی آن جنبه‌های ظاهری، شیمیایی و میکروسکوپی ادرار شما مورد بررسی قرار می‌گیرند. در این آزمایش از تست‌های مختلفی برای تشخیص و اندازه گیری ترکیبات شیمیایی مختلف که در ادرار شما وجود دارند استفاده شده و این تست‌ها تنها بر روی یک نمونه ادرار انجام می‌شوند.
ارائه دهندگان خدمات سلامت معمولاً از آزمایش ادرار برای غربالگری و بررسی برخی از عارضه‌های شایع مثل بیماری‌های کبدی، بیماری‌های کلیوی و دیابت و همچنین تشخیص عفونت‌های ادراری (UTI) استفاده می‌کنند.
در حالی که عوامل مختلف و متعددی با استفاده از آزمایش ادرار قابل بررسی هستند، پزشک بسته به علائم و وضعیت شما تست‌های خاصی را درخواست می‌کند.
دلیل انجام
آزمایش ادرار یک آزمایش رایج است که به چند دلیل انجام می‌شود:
- به منظور بررسی وضعیت سلامت عمومی. آزمایش ادرار ممکن است بخشی از چکاپ سالیانه، چکاپ بارداری و یا چکاپ قبل از جراحی باشد. همچنین ممکن است از آن به منظور بررسی بیماری‌های مختلف مثل دیابت، بیماری‌های کلیوی و بیماری‌های کبدی در زمان بستری در بیمارستان استفاده شود.
- به منظور تشخیص بیماری‌ها. در صورت داشتن دل درد، کمر درد، تکرر ادرار، سوزش ادرار، وجود خون در ادرار و دیگر مشکلات ادراری ممکن است آزمایش ادرار برای شما درخواست شود. این آزمایش می‌تواند به تشخیص علت علائم گفته شده کمک کند.
- به منظور تحت نظر گرفتن بیماری. اگر بیماری‌های خاصی مثل بیماری‌های کلیوی یا عفونت‌های ادراری برای شما تشخیص داده شده باشند، پزشک شما به منظور تحت نظر گرفتن عارضه و وضعیت درمان آن، برای شما آزمایش ادرار منظم درخواست خواهد کرد.
تست‌های دیگر از قبیل تست بارداری و تست اعتیاد نیز بر روی نمونه ادرار انجام می‌شوند ولی در این تست‌ها به دنبال موادی می‌گردیم که در نمونه‌ی عادی ادرار وجود ندارند.
آمادگی
قبل از انجام آزمایش ادرار باید مایعات کافی از قبیل آب بنوشید تا بتوانید مقدار کافی نمونه ادرار به آزمایشگاه تحویل دهید.
بسته به علت آزمایش ادرار ممکن است از شما خواسته شود تا نمونه را از اولین ادرار خود پس از بیدار شدن بگیرید. در این صورت پزشک شما را آگاه خواهد کرد.
برخی از داروها می‌توانند باعث تغییر رنگ ادرار شوند. پزشک از شما خواهد خواست تا برخی از داروها که می‌توانند بر روی آزمایش ادرار تاثیرگذار باشند را قطع کنید. تنها در صورت دستور پزشک داروهای خود را قطع کنید.
در صورت قاعدگی لازم است تا قبل از جمع آوری نمونه پزشک خود را مطلع سازید. خون قاعدگی همانند ترشحات واژن می‌تواند در نتیجه‌ی آزمایش ادرار اختلال ایجاد کند.
انواع روش‌های آزمایش ادرار
تست‌های ظاهری ادرار
برای انجام آزمایش ادرار، در ابتدا وضعیت ظاهری نمونه‌ی شما بررسی خواهد شد. در این مرحله شفاف یا کدر بودن نمونه و تیره یا روشن بودن رنگ آن گزارش می‌شود.
رنگ ادرار
رنگ طبیعی ادرار معمولاً طیفی از رنگ زرد بوده که می‌تواند از شفاف یا بی رنگ تا زرد تیره یا کهربایی متفاوت باشد. این غلظت رنگ به غلیظ یا رقیق بودن ادرار بستگی خواهد داشت.
عوامل مختلفی می‌توانند بر روی رنگ ادرار تاثیرگذار باشند ازجمله داروها و مکمل‌های غذایی و همچنین برخی از خوراکی‌ها مثل چغندر. البته غیرطبیعی بودن رنگ ادرار می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های مختلف نیز باشد. برای مثال قرمز شدن ادرار زمانی اتفاق می افتد که خون وارد ادرار شده و می‌تواند نشانه‌ای از بیماری یا آسیب به بخشی از دستگاه ادراری باشد.
شفافیت ادرار
معمولاً تکنسین‌های آزمایشگاه میزان شفافیت ادرار را با اصطلاحات زیر گزارش می‌کنند: شفاف، کمی کدر، کدر، کاملاً کدر. ادرار طبیعی می‌تواند شفاف یا کمی کدر باشد. ازجمله موادی که باعث کدر شدن ادرار شده ولی مشکل ساز نیستند می‌توان به موکوس، اسپرم، مایع پروستات، سلول‌های پوستی، بلورهای طبیعی ادراری و آلودگی‌هایی مثل لوسیون و پودرهای استفاده شده بر روی بدن اشاره کرد. ازجمله دیگر مواد کدر کننده‌ی ادرار می‌توان به گلبول‌های قرمز خونی، گلبول‌های سفید و باکتری‌ها اشاره کرد که نیازمند توجه و بررسی بیشتر هستند.
تست‌های شیمیایی ادرار
به منظور انجام تست شیمیایی اکثر آزمایشگاه‌ها از نوارهای تجاری آماده استفاده می‌کنند که دارای پدهای مختلف با مواد شیمیایی متفاوت هستند. تکنسین آزمایشگاه این نوار را وارد نمونه ادرار کرده و واکنش‌های شیمیایی انجام شده باعث تغییر رنگ پدها در عرض چند دقیقه می‌شود. بدین ترتیب نتیجه‌ی هریک از تست‌های شیمیایی گزارش خواهد شد. به منظور کاهش خطا و تفاوت‌های موجود در تفسیر رنگ‌ها، خوانش این نوارها در بسیاری از مراکز با کمک دستگاه‌های اتوماتیک انجام می‌شود.
میزان تغییر رنگ هر یک از پدهای موجود بر روی نوار تست می‌تواند تخمینی از میزان مواد شیمیایی موجود در ادرار به ما بدهد. برای مثال تغییر رنگ ناچیز در پد مربوط به پروتئین نشان دهنده‌ی وجود مقادیر کم پروتئین بوده در حالی که تغییر رنگ کامل آن نشان دهنده‌ی مقادیر زیاد پروتئین می‌باشد.
تست‌های شیمیایی معمولاً همراه با تست‌های میکروسکوپی انجام شده و یا در صورت غیرطبیعی بودن نتیجه‌ی تست‌های شیمیایی، تست‌های میکروسکوپی نیز انجام می‌شوند. در آخر نیز نتیجه‌ی هر دو تست به منظور تفسیر نهایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. یافته‌های غیرطبیعی ممکن است با انجام آزمایشات بیشتر مورد پیگیری قرار بگیرند.
تست پروتئین ادرار
پد تست پروتئین بر روی نوار آزمایش ادرار، تخمینی تقریبی از میزان آلبومین موجود در ادرار ارائه می‌کند. آلبومین تا 60 درصد از کل پروتئین موجود در خون را تشکیل می‌دهد. به طور طبیعی نباید هیچ مقدار پروتئین در ادرار وجود داشته باشد البته وجود مقادیر ناچیز نیز قابل قبول خواهد بود. زمانی که پروتئین وارد ادرار می‌شود عارضه‌ای به نام پروتئینوری ایجاد خواهد شد.
بعضاً ممکن است پروتئینوری در افراد سالم نیز دیده شود. افراد سالم ممکن است در اثر استرس، ورزش، تب، مصرف آسپرین و یا قرار گرفتن در معرض سرما دچار پروتئینوری شوند. در این موارد پس از رفع حالت‌های گفته شده آزمایش ادرار تکرار خواهد شد تا برطرف شدن پروتئینوری مشخص شود.
در صورت وجود مقادیر ناچیز پروتئین در ادرار و همچنین بسته به علائم و نشانه‌ها و سوابق پزشکی فرد، ممکن است آزمایش ادرار تکرار شده و تست پروتئین پس از گذشت زمان مجدداً انجام شود تا کاهش سطح پروتئین به میزان غیر قابل تشخیص تأیید شود.
در صورت وجود مقادیر زیاد پروتئین در ادرار و یا مثبت بودن تست پروتئین در زمان‌های مختلف، آزمایش ادرار 24 ساعته به منظور اندازه گیری میزان پروتئین دفع شده انجام خواهد شد. از آن جایی که تست نواری عمدتاً میزان آلبومین را اندازه گیری می‌کند، در صورت شک به دفع پروتئین‌های غیر از آلبومین ممکن است پزشک شما آزمایش ادرار 24 ساعته را برای شما درخواست کند.
وجود پروتئین در ادرار می‌تواند نشانه از بیماری‌های کلیوی باشد. در زمان شروع مشکلات کلیوی مقادیر کمی آلبومین وارد ادرار می‌شوند. تست دیگری به نام تست آلبومین ادرار می‌تواند مقادیر کم آلبومین را در ادرار تشخیص دهد. تست آلبومین ادرار نسبت به تست نوری دقیق‌تر بوده و عمدتاً برای تحت نظر گرفتن افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مثل دیابت و فشار خون که آن‌ها را در خطر بیماری‌های کلیوی قرار می‌دهد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پروتئینوری ممکن است با بیماری‌ها و عارضه‌های مختلف دیگری نیز مرتبط باشد. ممکن است پزشک شما آزمایشات دیگری را با هدف تشخیص علت وجود پروتئین در ادرار برای شما درخواست کند.
تست آلبومین ادراری
در این تست میزان آلبومین در ادرار اندازه گیری می‌شود. آلبومین به طور عادی در خون وجود داشته و مقادیر کمی از آن نیز توسط کلیه‌ها فیلتر می‌شوند. در صورت عملکرد صحیح کلیه‌ها مقدار آلبومین در ادرار بسیار کم خواهد بود. ولی زمانی که کلیه‌ها آسیب دیده باشند ممکن است مقادیر غیرطبیعی آلبومین وارد ادرار شوند. به این مشکل آلبومینوری گفته می‌شود. در صورتی که میزان آلبومین در ادرار بسیار کم ولی همچنان غیرطبیعی باشد نیز به آن میکروآلبومینوری گفته خواهد شد.
آلبومینوری عموماً در اثر آسیب‌های کلیوی ایجاد شده به علت دیابت بروز پیدا می‌کند ولی عارضه‌های مختلف دیگری نیز می‌توانند منجر به آسیب‌های کلیوی شوند. ازجمله این عارضه‌ها می‌توان به فشار خون، نارسایی قلبی، سیروز کبدی و لوپوس اشاره کرد.
تست وزن مخصوص ادرار
تست وزن مخصوص ادرار روشی برای اندازه گیری غلظت ادرار است. در این تست میزان غلظت ادرار مشخص خواهد شد. در این تست میزان مواد محلول در ادرار با آب خالص مقایسه می‌شوند. در صورت عدم وجود مواد محلول، وزن مخصوص 1000 گزارش می‌شود (همانند آب خالص) ولی از آن جایی که همه‌ی نمونه‌های ادرار دارای مواد دیگری هستند داشتن وزن مخصوص 1000 برای ادرار ممکن نخواهد بود. در صورتی که فردی مقادیر زیادی از آب را در مدت زمان کم بنوشد و یا مقدار زیادی مایعات را به صورت وریدی دریافت کند، وزن مخصوص ادرار او می‌تواند به وزن مخصوص آب بسیار نزدیک باشد. حد بالای این تست یعنی وزن مخصوص 1035 نشان دهنده‌ی ادرار غلیظ است که به معنی وجود مواد زیاد در مقدار محدود آب می‌باشد.
دانستن میزان غلظت ادرار به پزشک کمک می‌کند تا مناسب بودن نمونه ادرار برای تست‌های درخواستی را تشخیص دهد. برای مثال اگر پزشک به دنبال مقادیر کم پروتئین در ادرار باشد بهتر است از نمونه ادرار غلیظ صبحگاهی استفاده شود.
تست pH ادرار
همانند وزن مخصوص، pH ادرار نیز دارای یک طیف معمول بوده ولی مقادیر غیرطبیعی برای آن وجود ندارند. ادرار انسان معمولاً کمی اسیدی بوده و pH حدود 6 دارد ولی pH بین 4.5 تا 8 عادی در نظر گرفته می‌شود. کلیه‌ها نقش مهمی در حفظ تعادل اسید و باز بدن ایفا می‌کنند. درنتیجه هر فرایندی که باعث تولید اسید یا باز در بدن شود و یا مصرف غذاهای اسیدی و قلیایی می‌توانند تأثیر مستقیمی بر اسیدیته ی ادرار داشته باشند.
برخی از مواد موجود در ادرار در صورت اسیدی بودن آن ته نشین شده و بلورهایی را تشکیل می‌دهند. برخی دیگر از مواد نیز در صورت قلیایی بودن ادرار تشکیل بلور خواهند داد. در صورت تشکیل بلورها در کلیه به آن‌ها سنگ کلیه گفته می‌شود. با تنظیم اسیدیته ی ادرار با کمک رژیم غذایی و داروها، می‌توان تشکیل این بلورها را کاهش داده یا متوقف کرد.
تست بیلی روبین ادراری
در این تست میزان بیلی روبین در ادرار اندازه گیری می‌شود. بیلی روبین در ادرار افراد سالم و طبیعی دیده نمی‌شود. بیلی روبین یک ماده‌ی زائد بوده که توسط کبد و از هموگلوبین گلبول‌های قرمز خونی تخریب شده ساخته می‌شود. این ماده بخشی از صفرا را تشکیل می‌دهد. صفرا به روده ریخته شده و به هضم غذا کمک می‌کند.
در برخی از بیماری‌های کبدی مثل انسداد صفراوی یا هپاتیت، بیلی روبین اضافه در خون تجمع پیدا کرده و از طریق ادرار دفع می‌شود. وجود بیلی روبین در ادرار یکی از نشانه‌های اولیه‌ی بیماری‌های کبدی بوده و معمولاً قبل از بروز علائم مثل یرقان دیده می‌شود.
نتیجه‌ی این تست همراه با نتیجه‌ی تست یوروبیلینوژن در نظر گرفته می‌شود. در صورت مثبت بودن این تست، پزشک شما با استفاده از آزمایش‌های دیگر مثل تست‌های کبدی مشکل را تشخیص خواهد داد.
تست یوروبیلینوژن ادراری
در این تست میزان یوروبیلینوژن ادرار اندازه گیری شده و نتیجه‌ی آن همراه با نتیجه‌ی تست بیلی روبین تفسیر می‌شود.
یوروبیلینوژن معمولاً به مقادیر کمی در ادرار وجود دارد. این ماده در روده از بیلی روبین ساخته شده و مقداری از آن مجدداً وارد خون می‌شود. مثبت بودن این تست می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های کبدی مثل هپاتیت ویروسی، سیروز کبدی، آسیب‌های دارویی و مسمومیت کبدی و یا عارضه‌های مربوط به تخریب گلبول‌های قرمز خون (آنمی همولیتیک) باشد. زمانی که یوروبیلینوژن ادرار پایین بوده و یا منفی باشد و همچنین تست بیلی روبین ادراری فرد مثبت بوده و یا علائم نقص عملکرد کبدی وجود داشته باشند، می‌توان به وجود انسدادهای کبدی و صفراوی شک کرد.
تست گلوکوز ادرار
در این تست میزان گلوکوز (قند) در ادرار اندازه گیری می‌شود. در موارد طبیعی نباید گلوکوز در خون شما وجود داشته باشد بنابراین وجود گلوکوز می‌تواند نشانه‌ای از دیابت شیرین یا دیابت بارداری باشد.
ازجمله دیگر عارضه‌هایی که می‌توانند باعث مثبت شدن این تست شوند می‌توان به اختلالات هورمونی، بیماری‌های کبدی، مصرف برخی داروها و بارداری اشاره کرد. زمانی که قند وارد ادرار می‌شود معمولاً آزمایشات دیگری مثل قند خون ناشتا به منظور تشخیص علت آن انجام خواهند شد.
تست کتون ادرار
کتون ها معمولاً در ادرار طبیعی یافت نمی‌شوند. کتون ها موادی هستند که در وسط مسیر متابولیسم تولید می‌شوند. این مواد زمانی که گلوکوز به عنوان منبع انرژی در دسترس نباشد تولید خواهند شد. بنابراین زمانی که فرد کربوهیدرات کافی مصرف نکند (مثل روزه گرفتن، گرسنگی طولانی و یا رژیم‌های غذایی پر پروتئین) و یا بدن او توان مصرف مؤثر کربوهیدرات را نداشته باشد کتون ها تولید می‌شوند. زمانی که کربوهیدرات در دسترس نباشد، بدن برای تأمین انرژی خود از متابولیسم چربی استفاده می‌کند. تمرینات سنگین، قرار گرفتن در معرض سرما، استفراغ مکرر و طولانی مدت و برخی از بیماری‌های دستگاه گوارشی می‌توانند باعث افزایش متابولیسم چربی شده و کتونوری ایجاد کنند.
در فرد مبتلا به دیابت، کتون موجود در ادرار می‌تواند نشانه‌ای از کمبود انسولین باشد. زمانی که انسولین فرد ناکافی باشد بدن توانایی مصرف گلوکز را از دست داده و در عوض چربی را متابولیزه می‌کند. این امر باعث تجمع کتون در خون شده که در ابتدا منجر به کتوز می‌شود. این حالت می‌تواند پیشرفت کرده و به کتواسیدوز تبدیل شود که نوعی اسیدوز متابولیک در بدن است. کتون و گلوکوز اضافی خون توسط کلیه‌ها به ادرار ریخته می‌شوند تا مقدار آن‌ها در خون کاهش یابد. این عارضه که به آن کتواسیدوز دیابتی گفته می‌شود بیشترین شیوع را در دیابت نوع 1 کنترل نشده داشته و می‌تواند یک اورژانس پزشکی محسوب شود.
تست نیتریت ادرار
مثبت بودن تست نیتریت ادرار می‌تواند نشانه‌ای از عفونت‌های ادراری باشد. البته همه‌ی باکتری‌ها توانایی تبدیل نیترات (ماده‌ای که به طور عادی در ادرار وجود دارد) به نیتریت را نداشته و ممکن است با وجود منفی بودن تست نیتریت، به عفونت ادراری مبتلا باشید.
تست لوکوسیت استراز ادراری
لوکوسیت استراز آنزیمی است که در اکثر گلبول‌های سفید خون وجود دارد. مثبت بودن این تست می‌تواند نشان دهنده‌ی وجود التهاب در مجاری ادراری یا کلیه‌ها باشد. اصلی‌ترین علت وجود گلبول‌های سفید در مجاری ادراری، عفونت‌های ادراری است.
تست هموگلوبین و میوگلوبین ادرار
هموگلوبین یک پروتئین انتقال دهنده‌ی اکسیژن است که در درون گلبول‌های قرمز خون وجود دارد. وجود هموگلوبین می‌تواند نشانه‌ای از وجود خون در ادرار (که به آن هماچوری گفته می‌شود) باشد.
تعداد کمی گلبول‌های قرمز خونی در ادرار وجود دارند که باعث مثبت شدن این تست نخواهند شد. افزایش میزان هموگلوبین یا تعداد گلبول‌های قرمز باعث مثبت شدن این تست شیمیایی خواهد شد. نتیجه‌ی این تست معمولاً همراه با نتیجه‌ی تست‌های میکروسکوپی برای تشخیص وجود گلبول‌های قرمز در ادرار تفسیر می‌شود. مثبت بودن این تست ولی عدم وجود گلبول‌های قرمز در ادرار نشان دهنده‌ی وجود هموگلوبین (در اثر تخریب گلبول‌های قرمز) و یا میوگلوبین (در اثر آسیب‌های عضلانی) در ادرار خواهد بود.
وجود خون در ادرار طبیعی نیست ولی مشکلی شایع بوده و همیشه نشانه‌ی خطرناکی نیست. پزشک شما پس از بررسی‌های بیشتر علت وجود خون در ادرار شما را تشخیص داده و ممکن است آزمایش‌های دیگری را برای شما درخواست کند. همچنین ممکن است از شما خواسته شود تا آزمایش ادرار را تکرار کنید تا مداوم بودن وجود خون در ادرار بررسی شود.
تست ویتامین C (اسید اسکوربیک)
بعضاً افرادی که ویتامین C یا مولتی ویتامین مصرف می‌کنند ممکن است مقادیر زیادی اسید اسکوربیک در ادرار خود داشته باشند. در صورت شک به این موضوع، تست اسید اسکوربیک بر روی نمونه انجام خواهد شد چراکه وجود این ماده در نمونه‌ی ادرار می‌تواند در تست‌های دیگر اختلال ایجاد کرده و نتیجه‌ی آن‌ها را به صورت کاذب کاهش داده یا منفی کند. ازجمله تست‌هایی که تحت تأثیر ویتامین C قرار می‌گیرند می‌توان به تست‌های نواری برای گلوکوز، خون، بیلی روبین، نیتریت و لوکوسیت استراز اشاره کرد.
تست بارداری
می‌توان کیت‌های تشخیص بارداری را بدون نیاز به نسخه خریداری کرده و در منزل استفاده کرد ولی ممکن است این تست توسط پزشک یا پرستار شما نیز انجام شود. تست‌های انجام شده در آزمایشگاه نسبت به کیت‌های خانگی دقت بیشتری خواهند داشت.
اکثر تست‌های بارداری با تشخیص هورمونی به نام گنادوتروپین کوریونی انسانی کار می‌کنند. این هورمون توسط جفت تولید شده بنابراین تنها در زمان بارداری در خون فرد وجود دارد. این هورمون 6 تا 14 روز پس از لقاح در ادرار مادر تشخیص داده خواهد شد. اکثر تست‌های بارداری می‌توانند در روز اول قاعدگی، وجود گنادوتروپین کوریونی انسانی را در ادرار تشخیص دهند.
تست اعتیاد
تست اعتیاد یک آزمایش بدون درد است. در این تست وجود داروهای غیرمجاز و مواد مخدر در ادرار شما بررسی خواهد شد. معمولاً مواد زیر در این تست مورد بررسی قرار می‌گیرند:
- آمفتامین‌ها
- متامفتامین ها
- بنزودیازپین ها
- باربیتورات ها
- ماریجوانا
- کوکائین
- فن سیکلیدین یا PCP
- متادون
- اپیوئیدها (داروهای مخدر)
می‌توان در این آزمایشات الکل را نیز بررسی کرد ولی این کار معمولاً از طریق تست‌های تنفسی انجام می‌شود.
تست اعتیاد می‌تواند به پزشک در تشخیص سوء مصرف داروها کمک کند. پس از تشخیص داروهای مورد استفاده، پزشک می‌تواند یک برنامه‌ی درمانی برای شما طراحی کند. انجام تست اعتیاد در طی دوران ترک اعتیاد می‌تواند شما را از مؤثر بودن درمان مطمئن کند.
تست‌های میکروسکوپی ادرار
در این روش تکنسین آزمایشگاه نمونه‌ی ادرار شما را در زیر میکروسکوپ مشاهده کرده و به دنبال موارد زیر می‌گردد:
- سلول‌ها
- تکه‌های سلولی
- کاست‌های ادراری
- موکوس
- باکتری و دیگر میکروب‌ها
- بلورها
تست گلبول قرمز ادراری
به طور طبیعی تعداد کمی گلبول قرمز در ادرار وجود دارند. مثبت شدن تست شیمیایی هموگلوبین ادرار و همچنین افزایش تعداد گلبول‌های قرمز دیده شده در زیر میکروسکوپ نشان دهنده‌ی وجود خون در ادرار خواهد بود. البته این تست نمی‌تواند علت این مشکل را تشخیص دهد. برای مثال آلوده شدن نمونه ادرار با خون هموروئید یا ترشحات واژن را نمی‌توان از خونریزی مجاری ادرار افتراق داد. به همین دلیل جمع آوری صحیح نمونه اهمیت زیادی داشته و خانم‌ها باید در صورت قاعدگی پزشک خود را مطلع سازند.
وجود خون در ادرار طبیعی نیست ولی مشکلی شایع بوده و همیشه نشانه‌ی خطرناکی نیست. پزشک شما پس از بررسی‌های بیشتر علت وجود خون در ادرار شما را تشخیص داده و ممکن است آزمایش‌های دیگری را برای شما درخواست کند. به عنوان بخشی از این بررسی‌ها، پزشک سوابق پزشکی بیمار، معاینه‌ی فیزیکی و علائم و نشانه‌های همراه را نیز در نظر می‌گیرد. ممکن است برای تشخیص علت مشکل انجام آزمایشات دیگری نیز لازم باشد.
برخی از علل بروز هماچوری خوش خیم بوده و بدون نیاز به درمان‌های خاص برطرف می‌شوند. در صورت وجود گلبول‌های قرمز به همراه گلبول‌های سفید و باکتری در ادرار احتمالاً بیمار به عفونت ادراری مبتلا بوده که به راحتی و با استفاده از آنتی بیوتیک می‌توان آن را درمان کرد. با این حال برخی از علل هماچوری ممکن است بیماری‌های خطرناکی باشند که نیازمند درمان و مراقبت خواهند بود.
تست گلبول‌های سفید ادراری
افزایش تعداد گلبول‌های سفید در ادرار یا مثبت شدن تست لوکوسیت استراز می‌تواند نشان دهنده‌ی عفونت یا التهاب در محلی از مجاری ادراری باشد.
سلول‌های اپیتلیال
سلول‌های اپیتلیال سلول‌هایی هستند که لایه‌های پوشاننده‌ی داخلی و خارجی بدن را تشکیل داده و سطح حفره‌ها و ارگان‌های توخالی بدن را نیز می‌پوشانند. مجاری ادراری شما توسط سلول‌های اپیتلیال پوشیده شده است بنابراین وجود تعداد کمی از این سلول‌ها در ادرار طبیعی بوده ولی وجود تعداد زیاد آن‌ها می‌تواند نشان دهنده‌ی عفونت، التهاب و یا سرطان در مجاری ادراری باشد.
باکتری، مخمر و انگل
در افراد سالم مجاری ادراری محیطی استریل بوده و در صورت جمع آوری صحیح نمونه ادرار نباید هیچ میکروبی در سدیمان ادراری و یا در زیر میکروسکوپ دیده شود. برای جمع آوری نمونه به خصوص در خانم‌ها باید دقت زیادی به خرج داد تا باکتری‌هایی که به طور طبیعی بر روی پوست و یا در ترشحات واژن رشد می‌کنند باعث آلودگی نمونه ادرار نشوند.
در صورت دیده شدن میکروب، تعداد آن‌ها را به صورت کم، متوسط و زیاد گزارش می‌کنند.
- باکتری‌های موجود در پوست ناحیه‌ی تناسلی می‌توانند وارد مجرای ادراری شده و با حرکت در داخل آن به مثانه برسند و ایجاد عفونت ادراری کنند. در صورت عدم درمان این عفونت به تدریج به کلیه‌ها رسیده و باعث عفونت کلیه (پیلونفریت) خواهد شد. در صورتی که فرد به عفونت ساده‌ی مجاری ادراری تحتانی مبتلا باشد می‌توان او را بدون نیاز به کشت ادرار درمان کرد. با این حال اگر فرد به عفونت‌های مکرر مبتلا شده، عفونت او پیچیده بوده و یا فرد بستری شده باشد لازم است تا کشت ادرار انجام شده و تست حساسیت آنتی بیوتیکی به منظور درمان بهتر انجام شود.
- در خانم‌ها (و موارد نادر آقایان) ممکن است مخمر نیز در ادرار وجود داشته باشد. مخمرهای معمولاً در خانم‌های مبتلا به عفونت‌های قارچی واژن دیده می‌شوند چراکه ترشحات واژن نمونه‌ی ادرار را آلوده می‌کنند. در صورت دیده شدن مخمر در نمونه ادرار لازم است تا فرد تحت درمان قرار بگیرد.
- تریکوموناس واژینالیس نوعی انگل بوده که ممکن است در ادرار خانم‌ها و در موارد نادر در ادرار آقایان نیز دیده شود. همانند مخمر، تریکوموناس واژینالیس نیز کانال واژن را آلوده کرده و وجود آن در ادرار به دلیل آلوده شدن نمونه ادرار خواهد بود. در صورت دیده شدن این انگل در آزمایش ادرار لازم است تا عفونت واژن با تریکوموناس مورد آزمایش قرار بگیرد.
کاست‌های ادراری
کاست‌ها ذرات کوچک لوله‌ای شکل هستند که بعضاً در ادرار دیده می‌شوند. این کاست‌ها توسط پروتئین‌های ترشح شده از سلول‌های کلیه تشکیل می‌شوند. برخی از انواع کاست می‌توانند نشان دهنده‌ی بیماری‌های کلیوی باشند در حالی که برخی از انواع آن‌ها طبیعی خواهند بود.
بلورها یا کریستال‌های ادراری
ادرار حاوی مواد محلول متعددی بوده که بدن آن‌ها را دفع کرده است. این مواد محلول می‌توانند در موارد زیر کریستال‌هایی را تشکیل دهند که شکل جامد یکی از مواد محلول در ادرار خواهد بود:
- pH ادرار بیش از حد اسیدی یا قلیایی باشد.
- غلظت مواد محلول افزایش پیدا کرده باشد.
- دمای ادرار باعث تشکیل کریستال‌ها شده باشد.
کریستال‌ها با استفاده از شکل، رنگ و pH ادرار شناسایی می‌شوند. ممکن است این کریستال‌ها کوچک و شبیه به دانه‌های ماسه بوده و یا دارای اشکل خاص مثل کریستال‌های سوزنی باشند. در صورت تشکیل کریستال‌ها از موادی که به طور عادی در ادرار محلول هستند، این کریستال طبیعی در نظر گرفته می‌شود. این کریستال‌ها معمولاً پس از سرد شدن ادرار تشکیل شده و در بدن وجود ندارند. برخی از انواع کریستال‌ها که ممکن است در نمونه ادرار افراد سالم دیده شوند در زیر آورده شده‌اند:
- اورات های آمورف یا بی شکل
- کریستال اوریک اسید
- کلسیم اگزالات
- فسفات‌های آمورف یا بی شکل
در صورت تشکیل کریستال‌ها از موادی که نباید به صورت طبیعی در ادرار وجود داشته باشند، این کریستال‌ها غیرطبیعی در نظر گرفته خواهند شد. کریستال‌های غیرطبیعی می‌توانند نشان دهنده‌ی متابولیسم غیرعادی در بدن باشند. برخی از آن‌ها در زیر آورده شده‌اند:
- کلسیم کربنات
- سیستین
- تیروزین
- لوسین
کریستال‌های طبیعی و غیرطبیعی در زمان تشکیل ادرار در کلیه‌ها ایجاد شده و با چسبیدن به یکدیگر سنگ‌های کلیه را ایجاد می‌کنند. این سنگ‌ها ممکن است در خود کلیه و یا در مجاری حالب گیر کرده و دردهای شدیدی را ایجاد کنند. مجاری حالب لوله‌هایی هستند که ادرار را از کلیه به مثانه می‌برند.
سؤالات متداول
نتایج آزمایش ادرار به چه معنی هستند؟
آزمایش ادرار تنها بخشی از اطلاعات مربوط به فرایندهای بدن را به ما می‌دهد. این آزمایش می‌تواند نشانه‌های خطر را به پزشک شما اطلاع دهد ولی نمی‌تواند به طور قطع مشکلات شما را تشخیص دهد. نتایج این آزمایش می‌توانند سرنخی برای انجام تست‌های بیشتر و پیگیری در آینده باشند. مرحله‌ی بعدی به علت انجام آزمایش ادرار در مرحله‌ی اول بستگی خواهد داشت.
برای مثال اگر نتایج آزمایش ادرار شما تنها کمی غیرطبیعی بوده و هیچ علامت و نشانه‌ای از بیماری نداشته باشید ممکن است هیچ آزمایش بیشتری برای شما درخواست نشود. در صورتی که به بیماری‌های کلیوی و یا عفونت ادراری مبتلا باشید ممکن است پزشک شما بر اساس نتیجه‌ی آزمایش برنامه‌ی درمانی شما را تغییر دهد.
آیا کیت‌های آزمایش ادرار خانگی وجود دارند؟
کیت‌های انجام آزمایش ادرار کامل برای استفاده در منزل در دسترس نیستند چراکه برای انجام این آزمایش به تجهیزات و وسایل خاصی نیاز خواهید داشت. با این حال برخی از تست‌های نواری در داروخانه‌ها در دسترس بوده و می‌توانند بخشی از تست‌های شیمیایی مثل تست pH، گلوکوز و کتون را با استفاده از آن‌ها انجام دهید.
آیا آزمایش ادرار رایج است؟
آزمایش ادرار به طور رایج انجام می‌شود. این تست‌ها روشی ساده و غیرتهاجمی برای بررسی ابعاد مختلف سلامتی هستند.
